23 listopada 2012 r. (piątek), o godz. 19.00 | Wstęp wolny
Stary BUW - Uniwersytet Warszawski
Stary BUW - Uniwersytet Warszawski
W piątek 23 listopada 2012 r. o godz. 19.00 w Auli Starego BUWu (Kampus Główny UW, Krakowskie Przedmieście 26/28), wybitny portugalski muzykolog prof. Rui Vieira Nery wygłosi wykład zatytułowany „Portugalskie Fado: od afro-brazylijskich korzeni do post-modernistycznej world music” (wykład w jęz. portugalskim z tłumaczeniem symultanicznym na polski).
Fado z roku na rok zyskuje w Polsce coraz większą popularność – warto przekonać się, jak kształtował się ten gatunek muzyczny (w listopadzie 2011 r. wpisany na listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO) i jakim wpływom kulturowym zawdzięcza swój obecny charakter.
Wykład odbędzie się w ramach obchodów 40-lecia Instytutu Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny.
Po wykładzie, ok. godz. 20.15 będzie można posłuchać fado w wykonaniu młodego portugalskiego artysty João de Sousy i jego zespołu Fado Polaco.
***
Portugalskie fado: od afro-brazylijskich korzeni do postmodernistycznej world music
Historia portugalskiego fado to kilka wieków wymiany międzykulturowej. W wielokulturowym kontekście kolonialnej Brazylii, z połączenia rytmów tańców afrykańskich i europejskich harmonii zrodził się zmysłowy, śpiewany taniec, który następnie przekroczył Atlantyk, aby zadomowić się w ludowych dzielnicach Lizbony. Interakcja między modelem brazylijskim i lokalnymi tradycjami tanecznymi prowadzi stopniowo do zaniku elementu tańca i złagodzenia synkopowanego rytmu oryginału. Ich miejsce zajmuje nostalgiczna i lamentacyjna atmosfera, z silnym rubato w deklamacji tekstu poetyckiego. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XIX w. arystokratyczna bohema i klasa średnia odkrywają na nowo ten gatunek – fado wkracza do repertuaru rozrywkowych teatrów muzycznych i pojawiają się broszurowe publikacje utworów na użytek domowy. Wkrótce stanie się ulubionym gatunkiem rodzącego się przemysłu płytowego. Jednocześnie żyje w swoim naturalnym, robotniczym kontekście jako pieśń walki związana z powstawaniem ruchu syndykalistycznego i socjalistycznego.
Po nastaniu dyktatury w Portugalii w 1926 r., mimo cenzury i restrykcyjnego prawa, fado rozwija się w Lizbonie w sieci tak zwanych „domów fado” (casas de fado). Jednocześnie zyskuje popularność w całym kraju dzięki obecności w radio, a później w telewizji. Od końca lat czterdziestych XX w., dzięki takim postaciom jak Amália Rodrigues, fado stopniowo wkracza w międzynarodowy obieg estradowy. Amália i Carlos do Carmo odegrają w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych kluczową rolę w odnowie poetyckiej i muzycznej gatunku. Częste kojarzenie fado z ideologią Nowego Państwa sprawi jednak, że po Rewolucji Goździków z 25 kwietnia 1974 r., nastąpi czasowe odrzucenie tego gatunku przez Portugalczyków. Na początku lat dziewięćdziesiątych pojawia się nowe pokolenie fadistas o dużej sile przebicia na rynku krajowym, wśród młodej publiczności, oraz w obiegu międzynarodowym, w kontekście world music. 27 listopada 2011 r. fado zostało wpisane na listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.
***
Rui Vieira Nery urodził się w 1957 r. w Lizbonie. Rozpoczął studia muzyczne w Academia de Música de Santa Cecília, następnie kontynuował je w Państwowym Konserwatorium w Lizbonie. Ukończył studia wyższe w zakresie historii na Wydziale Literatury Uniwersytetu Lizbońskiego w 1980 r. Dziesięć lat później obronił doktorat z muzykologii na Uniwersytecie Teksańskim w Austin, na którym studiował jako stypendysta Fulbrighta i Fundacji Calouste Gulbenkiana. Jest wykładowcą uniwersytetów w Evorze i Lizbonie, był opiekunem naukowym licznych prac magisterskich i doktorskich w Portugalii, Hiszpanii i Francji. Prowadzi badania w Instytucie Etnomuzykologii – w Ośrodku Studiów nad Muzyką i Tańcem oraz w Ośrodku Studiów nad Teatrem. Związany z Fundacją Calouste Gulbenkiana; w latach 1992-2008 był wicedyrektorem jej działu muzyki, w latach 2008-2012 Programu Edukacji Kulturalnej Gulbenkian, a obecnie szefuje Programowi Języka i Kultury Portugalskiej Gulbenkian.
Jako muzykolog, jest autorem licznych publikacji z zakresu historii muzyki portugalskiej; dwie z nich zostały uhonorowane Nagrodą za Esej o Tematyce Muzycznej przyznawaną przez Portugalską Radę Muzyki (w 1984 i 1992 r.). Ponadto w specjalistycznych czasopismach i pracach zbiorowych, portugalskich i zagranicznych, ukazało się wiele jego artykułów naukowych. Podróżuje z wykładami po Portugalii, innych krajach europejskich, USA i Brazylii. W swoich badaniach zajmuje się przede wszystkim manieryzmem i barokiem w muzyce iberyjskiej oraz procesami przenikania się wpływów kulturowych w muzyce portugalskiej – od renesansowego gatunku vilancico po modinhę i fado.
Jako krytyk i felietonista, pisał do tygodników Expresso i O Independente. Regularnie współpracuje z Antena Dois Radia Portugalskiego, między innymi jako autor programów Sons Intemporais [Brzmienia ponadczasowe] i Matrizes [Macierze], oraz współautor (z Vandą de Sá) audycji Ressonâncias [Rezonanse]. Wystąpił w licznych dokumentach radiowych i telewizyjnych realizowanych dla portugalskich i zagranicznych kanałów, m.in. RTP, BBC, Radio France, NDR, Al Jazeera, TV Cultura. Był konsultantem muzycznym Narodowego Komitetu Obchodów Jubileuszu Portugalskich Odkryć Geograficznych, Régie Cooperativa Sinfonia i Fundacji Serralves. Od listopada 1991 r. do czerwca 1992 r. odpowiadał za stworzenie koncepcji projektu artystycznego Ośrodka Sztuk Scenicznych Centro Cultural de Belém. Był komisarzem państwowym ds. obchodów stulecia Republiki i przewodniczącym Komitetu Naukowego kandydatury fado do Listy Reprezentatywnej Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Członek Portugalskiej Akademii Historycznej. W 2002 r. odznaczony Orderem Infanta Henryka za zasługi dla kultury portugalskiej. Członek honorowy Ibero-amerykańskiego Forum Sztuki. W 2012 r. uhonorowany nagrodą CICOP – Międzynarodowego Ośrodka na Rzecz Zachowania Dziedzictwa. W latach 1995-97 pełnił funkcję Sekretarza Stanu ds. Kultury w XIII Rządzie Konstytucyjnym. Od 2010 r. jest członkiem portugalskiej Narodowej Rady Kultury.
Fado z roku na rok zyskuje w Polsce coraz większą popularność – warto przekonać się, jak kształtował się ten gatunek muzyczny (w listopadzie 2011 r. wpisany na listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO) i jakim wpływom kulturowym zawdzięcza swój obecny charakter.
Wykład odbędzie się w ramach obchodów 40-lecia Instytutu Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich UW. Udział w wydarzeniu jest bezpłatny.
Po wykładzie, ok. godz. 20.15 będzie można posłuchać fado w wykonaniu młodego portugalskiego artysty João de Sousy i jego zespołu Fado Polaco.
***
Portugalskie fado: od afro-brazylijskich korzeni do postmodernistycznej world music
Historia portugalskiego fado to kilka wieków wymiany międzykulturowej. W wielokulturowym kontekście kolonialnej Brazylii, z połączenia rytmów tańców afrykańskich i europejskich harmonii zrodził się zmysłowy, śpiewany taniec, który następnie przekroczył Atlantyk, aby zadomowić się w ludowych dzielnicach Lizbony. Interakcja między modelem brazylijskim i lokalnymi tradycjami tanecznymi prowadzi stopniowo do zaniku elementu tańca i złagodzenia synkopowanego rytmu oryginału. Ich miejsce zajmuje nostalgiczna i lamentacyjna atmosfera, z silnym rubato w deklamacji tekstu poetyckiego. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XIX w. arystokratyczna bohema i klasa średnia odkrywają na nowo ten gatunek – fado wkracza do repertuaru rozrywkowych teatrów muzycznych i pojawiają się broszurowe publikacje utworów na użytek domowy. Wkrótce stanie się ulubionym gatunkiem rodzącego się przemysłu płytowego. Jednocześnie żyje w swoim naturalnym, robotniczym kontekście jako pieśń walki związana z powstawaniem ruchu syndykalistycznego i socjalistycznego.
Po nastaniu dyktatury w Portugalii w 1926 r., mimo cenzury i restrykcyjnego prawa, fado rozwija się w Lizbonie w sieci tak zwanych „domów fado” (casas de fado). Jednocześnie zyskuje popularność w całym kraju dzięki obecności w radio, a później w telewizji. Od końca lat czterdziestych XX w., dzięki takim postaciom jak Amália Rodrigues, fado stopniowo wkracza w międzynarodowy obieg estradowy. Amália i Carlos do Carmo odegrają w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych kluczową rolę w odnowie poetyckiej i muzycznej gatunku. Częste kojarzenie fado z ideologią Nowego Państwa sprawi jednak, że po Rewolucji Goździków z 25 kwietnia 1974 r., nastąpi czasowe odrzucenie tego gatunku przez Portugalczyków. Na początku lat dziewięćdziesiątych pojawia się nowe pokolenie fadistas o dużej sile przebicia na rynku krajowym, wśród młodej publiczności, oraz w obiegu międzynarodowym, w kontekście world music. 27 listopada 2011 r. fado zostało wpisane na listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.
***
Rui Vieira Nery urodził się w 1957 r. w Lizbonie. Rozpoczął studia muzyczne w Academia de Música de Santa Cecília, następnie kontynuował je w Państwowym Konserwatorium w Lizbonie. Ukończył studia wyższe w zakresie historii na Wydziale Literatury Uniwersytetu Lizbońskiego w 1980 r. Dziesięć lat później obronił doktorat z muzykologii na Uniwersytecie Teksańskim w Austin, na którym studiował jako stypendysta Fulbrighta i Fundacji Calouste Gulbenkiana. Jest wykładowcą uniwersytetów w Evorze i Lizbonie, był opiekunem naukowym licznych prac magisterskich i doktorskich w Portugalii, Hiszpanii i Francji. Prowadzi badania w Instytucie Etnomuzykologii – w Ośrodku Studiów nad Muzyką i Tańcem oraz w Ośrodku Studiów nad Teatrem. Związany z Fundacją Calouste Gulbenkiana; w latach 1992-2008 był wicedyrektorem jej działu muzyki, w latach 2008-2012 Programu Edukacji Kulturalnej Gulbenkian, a obecnie szefuje Programowi Języka i Kultury Portugalskiej Gulbenkian.
Jako muzykolog, jest autorem licznych publikacji z zakresu historii muzyki portugalskiej; dwie z nich zostały uhonorowane Nagrodą za Esej o Tematyce Muzycznej przyznawaną przez Portugalską Radę Muzyki (w 1984 i 1992 r.). Ponadto w specjalistycznych czasopismach i pracach zbiorowych, portugalskich i zagranicznych, ukazało się wiele jego artykułów naukowych. Podróżuje z wykładami po Portugalii, innych krajach europejskich, USA i Brazylii. W swoich badaniach zajmuje się przede wszystkim manieryzmem i barokiem w muzyce iberyjskiej oraz procesami przenikania się wpływów kulturowych w muzyce portugalskiej – od renesansowego gatunku vilancico po modinhę i fado.
Jako krytyk i felietonista, pisał do tygodników Expresso i O Independente. Regularnie współpracuje z Antena Dois Radia Portugalskiego, między innymi jako autor programów Sons Intemporais [Brzmienia ponadczasowe] i Matrizes [Macierze], oraz współautor (z Vandą de Sá) audycji Ressonâncias [Rezonanse]. Wystąpił w licznych dokumentach radiowych i telewizyjnych realizowanych dla portugalskich i zagranicznych kanałów, m.in. RTP, BBC, Radio France, NDR, Al Jazeera, TV Cultura. Był konsultantem muzycznym Narodowego Komitetu Obchodów Jubileuszu Portugalskich Odkryć Geograficznych, Régie Cooperativa Sinfonia i Fundacji Serralves. Od listopada 1991 r. do czerwca 1992 r. odpowiadał za stworzenie koncepcji projektu artystycznego Ośrodka Sztuk Scenicznych Centro Cultural de Belém. Był komisarzem państwowym ds. obchodów stulecia Republiki i przewodniczącym Komitetu Naukowego kandydatury fado do Listy Reprezentatywnej Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO. Członek Portugalskiej Akademii Historycznej. W 2002 r. odznaczony Orderem Infanta Henryka za zasługi dla kultury portugalskiej. Członek honorowy Ibero-amerykańskiego Forum Sztuki. W 2012 r. uhonorowany nagrodą CICOP – Międzynarodowego Ośrodka na Rzecz Zachowania Dziedzictwa. W latach 1995-97 pełnił funkcję Sekretarza Stanu ds. Kultury w XIII Rządzie Konstytucyjnym. Od 2010 r. jest członkiem portugalskiej Narodowej Rady Kultury.
